Obligacje to jedna z najpopularniejszych form inwestowania pieniędzy polegająca na pożyczaniu kapitału w zamian za określone oprocentowanie i zobowiązanie do zwrotu w określonym terminie. Obligacje są zaliczane do instrumentów dłużnych, ponieważ stanowią zobowiązanie emitenta (wystawcy) wobec obligatariusza (nabywcy). W tym artykule postaramy się wyjaśnić, jak działają obligacje, jakie są ich rodzaje i jakie korzyści i ryzyka wiążą się z inwestowaniem w nie.
Obligacje – informacje podstawowe
Obligacje to dłużne papiery wartościowe. Umożliwiają ich emitentom, do których należą głównie państwa, jednostki samorządu terytorialnego i duże spółki, zaciąganie długu od wielu pożyczkodawców, zwanych obligatariuszami. Emitent zyskuje niezbędny mu kapitał, obligatariusz zaś – zobowiązanie emitenta do wypłaty odsetek (wyłączając tzw. obligacje zerokuponowe, o których później) i zwrotu kapitału po określonym terminie zwanym terminem zapadalności.
Jako papiery wartościowe obligacje mogą być kupowane na rynku pierwotnym podczas ich emisji, jak i na rynku wtórnym od poprzednich nabywców. Niektóre obligacje są notowane na giełdach.
Najważniejsze pojęcia związane z obligacjami
Na początek, zanim przejdziemy do bardziej szczegółowego opisu poszczególnych rodzajów obligacji, wyjaśnijmy kilka podstawowych związanych z nimi pojęć.
- Cena nominalna – wartość obligacji, do której zwrotu zobowiązany jest emitent w terminie wykupu.
- Cena nabycia – cena, którą nabywca zapłaci za obligację. Może być równa, wyższa lub niższa od ceny nominalnej.
- Oprocentowanie (tzw. kupon) – oprocentowanie, które otrzyma nabywca obligacji od jej emitenta. Może być naliczane zarówno od samej wartości nominalnej, jak i w przypadku niektórych rodzajów obligacji od wartości nominalnej zwiększonej o odsetki narosłe w poprzednim okresie odsetkowym.
- Okres odsetkowy – okres czasowy (np. miesiąc, kwartał, rok), w którym naliczane są odsetki od obligacji. W zależności od rodzaju obligacji odsetki mogą być wypłacane lub poddawane kapitalizacji.
- Termin wykupu – termin, w którym emitent zobowiązuje się do zwrotu wartości nominalnej obligacji.
- Rentowność – oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji w obligacje. Więcej o niej dowiesz się w dalszej części artykułu.
Rodzaje obligacji
Obligacje można podzielić na podstawie trzech głównych kryteriów: emitenta, rodzaju oprocentowania i termin zapadalności.
Podział ze względu na emitenta
- Obligacje skarbowe – obligacje, których emitentem jest skarb państwa.
- Obligacje komunalne – obligacje, których emitentem są jednostki samorządu terytorialnego, np. gminy lub miasta.
- Obligacje korporacyjne – obligacje, których emitentem są przedsiębiorstwa.
Podział ze względu na rodzaj oprocentowania
- Obligacje o oprocentowaniu stałym – oprocentowanie takich obligacji jest stałe w każdym okresie odsetkowym i znane już w momencie zakupu.
- Obligacje o oprocentowaniu zmiennym – oprocentowanie takich obligacji zmienia się każdym okresie odsetkowym w zależności od przyjętej stopy odniesienia. W przypadku polskich obligacji stopą odniesienia jest najczęściej stawka WIBOR z ewentualnym jej zwiększeniem o stałą marżę.
- Obligacje indeksowane – obligacje o oprocentowaniu zmiennym, w przypadku których oprocentowanie w każdym kolejnym okresie odsetkowym jest ustalane na podstawie stopy inflacji zwiększonej o stałą marżę. Do tych obligacji należą popularne detaliczne obligacje skarbowe indeksowane inflacją.
- Obligacje zerokuponowe – obligacje, które nie wypłacają żadnych odsetek, sprzedawane poniżej ceny nominalnej. Nabywca zarabia nie na odsetkach, ale na różnicy między ceną zakupu a wartością nominalną wypłacaną w momencie wykupu.
Podział ze względu na termin zapadalności
Podział obligacji ze względu na termin zapadalności może być mocno subiektywny. Każdy inwestor może inaczej postrzegać znaczenie krótkiego, średniego i długiego terminu inwestycji. Zazwyczaj jednak powszechnie stosuje się poniższe rozróżnienie.
- Obligacje krótkoterminowe – termin zapadalności do 1 roku
- Obligacje średnioterminowe – termin zapadalności od 1 roku do 5 lat
- Obligacje długoterminowe – termin zapadalności powyżej 5 lat
- Obligacje wieczyste – brak określonego terminu zapadalności
Pojęcie rentowności
Osoby zainteresowane inwestowaniem w obligacje często spotkać się mogą z terminem rentowności.
Można ją rozumieć jako stosunek odsetek wypłacanych przez emitenta do ceny rynkowej obligacji. Rentowność obligacji pokazuje, ile procent zainwestowanego kapitału zwraca się inwestorowi w formie odsetek. Jest to ważny wskaźnikiem umożliwiający ocenę atrakcyjności inwestycji w obligacje.
Rentowność obligacji zależy od wielu czynników. W szczególności są to: oprocentowanie nominalne obligacji, termin zapadalności, ryzyko niewypłacalności emitenta, popyt i podaż na rynku oraz poziom stóp procentowych. Rentowność obligacji zmienia się na bieżąco w zależności od zmian tych czynników.
Rentowność obligacji ma odwrotną zależność do ceny rynkowej obligacji. Im wyższa jest cena rynkowa obligacji, tym niższa jest jej rentowność i na odwrót. Dlatego rentowność obligacji spada, gdy rośnie popyt na obligacje lub spadają stopy procentowe. I odwrotnie: rentowność obligacji rośnie, gdy maleje popyt na obligacje lub rosną stopy procentowe.
Rentowność obligacji można podzielić na:
- do okresu zapadalności – to rentowność, którą osiągnie inwestor, jeśli kupi obligację i nie sprzeda jej aż do terminu wykupu.
- bieżącą – rentowność osiąganą w razie sprzedaży obligacji przed terminem zapadalności.
Rentowność obligacji jest bardzo ważna w analizie oferty obligacji, pozwalając porównywać różne rodzaje obligacji i wybierać te, które oferują najlepszy stosunek ryzyka do zysku.
Inwestowanie w obligacje
Inwestowanie w obligacje jest możliwe na kilka różnych sposobów. Indywidualny inwestor może zakupić detaliczne obligacje skarbowe na rynku pierwotnym (-> dowiedz się więcej o detalicznych obligacjach skarbowych w naszym przewodniku), uzyskać ekspozycję na skarbowe obligacje hurtowe poprzez produkty TFI i fundusze ETF, a także kupić niektóre ich serie notowane na giełdzie GPW Catalyst. Można tam również znaleźć obligacje komunalne i korporacyjne.
Ryzyko inwestowania w obligacje
Choć obligacje są powszechnie postrzegane jako obarczone mniejszym ryzykiem niż akcje czy już w szczególności lewarowane instrumenty pochodne, także w przypadku należy liczyć się z możliwością straty części lub całości zainwestowanego kapitału.
Za najbardziej bezpieczne uznaje się detaliczne obligacje skarbowe, których cena – w przeciwieństwie ich hurtowych odpowiedników notowanych na giełdzie – nie ulega wahaniom. Nie można więc na nich stracić nominalnie (tj. wykluczając inflację) w całym okresie inwestycji, chyba że doszłoby do niewywiązania się skarbu państwa ze zobowiązań.
Nasz kraj tylko (lub aż) raz nie spłacił detalicznych obligacji skarbowych. Stało się tak po zakończeniu drugiej wojny światowej, gdy rząd PRL odmówił wywiązania się z przedwojennych zobowiązań. Do faktycznego bankructwa Polski doszło także w 1981 roku, dotyczyło to jednak zadłużenia zagranicznego.
Najbardziej ryzykowne są natomiast obligacje korporacyjne emitowane przez przedsiębiorstwa. W przeciwieństwie do skarbu państwa nie posiadają one możliwości dodrukowania pieniędzy w razie postania ryzyka niewypłacalności. Warto pamiętać, że oprocentowanie obligacji korporacyjnych jest często tym wyższe, im niższa jest pewność ich spłaty. Dlatego firmy w pogarszającej się sytuacji finansowej często kuszą inwestorów bardzo wysokim oprocentowaniem swoich obligacji.
Główne czynniki ryzyka
- Ryzyko stopy procentowej – wypłacane odsetki oraz wartość rynkowa obligacji mogą ulegać zmianom w zależności od zmian stóp procentowych.
- Ryzyko niedotrzymania warunków – inaczej ryzyko kredytowe. Emitent może nie wykupić obligacji w terminie ich zapadalności i/lub nie wypłacić należnych odsetek. Zazwyczaj oznacza to upadłość emitenta.
- Ryzyko inflacyjne – ryzyko, że siła nabywcza pieniędzy uzyskanych z obligacji spadnie wraz ze wzrostem inflacji.
Jak ograniczyć ryzyko wynikające z inwestowania w obligacje?
Przede wszystkim ważny jest dobór rodzaju obligacji do ryzyka, które możemy ponieść. Jeśli tolerancja ryzyka jest niska – kierować się ku obligacjom skarbowym. Jeśli wyższa – ku obligacjom komunalnym i korporacyjnym. Balansować potencjałem dochodu i ryzykiem można poprzez stosowanie dywersyfikacji, układanie portfeli złożonych z różnych rodzajów obligacji pochodzących od różnych emitentów.
Należy dobrze zapoznać się z sytuacją finansową emitenta obligacji, w szczególności jeśli tym emitentem jest przedsiębiorstwo. Pozwoli to ograniczyć ryzyko jego upadłości lub pojawienia się problemów ze spłatą zobowiązań.
Jak w przypadku każdej inwestycji, również w przypadku obligacji trzeba dobrze zrozumieć ten instrument, poznać rządzące nim zasady, zapoznać się z listem emisyjnym poszczególnych serii obligacji.
Opodatkowanie zysku z obligacji
Dochód powstały z wypłacanych przez obligacje odsetek oraz ze sprzedaży obligacji powyżej ceny zakupu jest opodatkowany podatkiem od zysków kapitałowych w stawce 19%.
Przykład 1: inwestor kupił na rynku wtórnym obligację o wartości nominalnej 1000 zł w cenie 1050 zł. Wartość rynkowa obligacji wzrosła, a poo jakimś czasie inwestor sprzedał tę obligację w cenie 1150 zł. Inwestor zapłaci podatek od różnicy pomiędzy ceną zakupu (1050 zł), a ceną sprzedaży (1150 zł). Obliczenie podatku: (1150 zł – 1050 zł) * 19% = 19 zł. Zakładamy, że obligacja nie wypłaciła w okresie jej posiadania przez inwestora żadnych odsetek.
Przykład 2: inwestor kupił na rynku pierwotnym obligację o wartości nominalnej 100 zł i oprocentowaniu 7%. Po roku emitent wykupił obligację i wypłacił należne odsetki w wysokości 7 zł. Inwestor zapłaci podatek od wypłacanych odsetek. Obliczenie podatku: 7 zł * 19% = 1,33 zł.
Czy warto inwestować w obligacje?
Szansa na duży jest zazwyczaj skorelowana z możliwością poniesienia dużej, a nawet całkowitej straty zainwestowanego kapitału. Obligacje są uważane za bezpieczniejsze od akcji, ale i potencjalny dochód z nich jest odpowiednio niższy. Stanowią one raczej dość stabilne i pewne aktywo przeznaczone dla inwestorów, którzy nie oczekują spektakularnych i obarczonych dużym ryzykiem zysków.
Niektóre rodzaje obligacji pozwalają długoterminowo zabezpieczyć kapitał przed inflacją, zachowując w ten sposób jego wartość w czasie.
Obligacje mogą również stanowić składnik zdywersyfikowanego portfela aktywów, stabilizujący jego wyniki i zapewniający przychód w czasach rynkowej bessy lub zawirowań.
Spodobał Ci się ten artykuł? Uważasz go za przydatny? Postaw kawę dla naszej redakcji i wesprzyj dalszy rozwój serwisu!
Informacje zamieszczane w serwisie Bespace.pl są prywatnymi opiniami autorów i nie stanowią rekomendacji inwestycyjnych w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 roku w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów lub wystawców (Dz. U. z 2005 roku, Nr 206, poz. 1715). Wszelkie decyzje inwestycyjne Czytelnik podejmuje na własne ryzyko i odpowiedzialność. Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam umieszczanych w serwisie.