Wybór odpowiedniej formy opodatkowania w 2024 r. może znacząco wpłynąć na wysokość płaconego podatku dochodowego i składki zdrowotnej. W tym artykule znajdziesz najważniejsze informacje o każdej z trzech możliwych do wyboru form opodatkowania: zasadach ogólnych, podatku liniowym i ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych, poznasz ich wady i zalety, a także dowiesz się o zasadach ustalania składki zdrowotnej w każdej z nich.
Jakie formy opodatkowania są dostępne dla jednoosobowej działalności gospodarczej?
Obecnie przedsiębiorcy rozpoczynający działalność lub chcący zmienić sposób jej opodatkowania mają do wyboru:
- zasady ogólne,
- podatek liniowy,
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
W dalszej części artykułu przedstawimy najważniejsze informacje o każdej z tych form opodatkowania.
Do kiedy można zmienić formę opodatkowania?
Formę opodatkowania działalności gospodarczej można wybrać przy jej zakładaniu lub do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód w danym roku. W celu zmiany formy opodatkowania złożyć stosowne oświadczenie do naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub dokonać aktualizacji wniosku CEIDG-1.
Formy opodatkowania działalności a składka zdrowotna
Przed zmianami wprowadzonymi przez tzw. Polski Ład (znany także jako Nowy Ład) wszyscy przedsiębiorcy płacili jednakowe składki zdrowotne niezależnie od formy opodatkowania. Uległo to zmianie w 2022 r., a każda forma opodatkowania ma teraz inne zasady ustalania składki zdrowotnej. W przypadku zasad ogólnych (skali podatkowej) oraz podatku liniowego składka zdrowotna jest naliczana od dochodu, w czym przypomina podatek dochodowy, ale pod inną nazwą. W przypadku ryczałtu obowiązują trzy progi przychodu, a w każdym z nich płaci się składkę w innej wysokości. Znajomość zasad ustalania składki zdrowotnej jest obecnie kluczowa do optymalnego wyboru optymalnej formy opodatkowania.
Formy opodatkowania 2024 – porównanie
Zasady ogólne (12 / 32%)
Zasady ogólne, znane także jako skala podatkowa, to domyślna forma opodatkowania działalności gospodarczej. Jest ona dobrze znana większości podatników, ponieważ stosuje się ją również do przychodów uzyskanych m.in. na podstawie umów o pracę, umów zlecenie i umów o dzieło.
Roczne dochody przedsiębiorcy stosującego skalę podatkową nie są opodatkowane podatkiem dochodowym (stawka 0%) do 30 tys. zł. To tak zwana kwota wolna od podatku. Dochody w przedziale od 30 tys. zł do 120 tys. zł opodatkowane są stawką 12%, a dochody powyżej 120 tys. zł – 32%.
- Kwota wolna (0%): do 30.000 zł
- I próg podatkowy (12%): od 30.001 do 120.000 zł
- II próg podatkowy (32%): ponad 120.001 zł
Co ważne, opodatkowanie w kolejny prograch liczone jest od nadwyżki ponad wskazane wyżej kwoty. Załóżmy dla przykładu, że hipotetyczny przedsiębiorca osiągnął dochód w wysokości 140 tys. zł. Oznacza to, że od 30 tys. zł nie zapłaci podatku w ogóle (kwota wolna), od 90 tys. (przedział od 30 do 120 tys.) zapłaci podatek w stawce 12%, a od 20 tys. (nadwyżka ponad 120 tys.) w stawce 32%.
Kto może wybrać zasady ogólne?
Zasady ogólne może stosować każdy przedsiębiorca, także ten, który świadczy usługi dla byłego lub obecnego pracodawcy. Nie ma tu ograniczeń kwotowych lub dotyczących rodzaju działalności.
Składka zdrowotna na zasadach ogólnych
Od wprowadzonego w 2022 r. Polskiego Ładu składka zdrowotna na zasadach ogólnych wynosi 9% osiągniętego dochodu i nie można jej odliczyć od kwoty naliczonego podatku. Składka zdrowotna pełni de facto rolę podatku dochodowego ukrytego dla niepoznaki pod inną nazwą. Oznacza to, że wraz ze składką zdrowotną realne opodatkowanie dochodu na zasadach ogólnych wynosi:
- dochód do 30.000 zł – 9% (0% PIT + 9% składki zdrowotnej)
- dochód od 30.001 do 120.000 zł – 21% (12% PIT + 9% składki zdrowotnej)
- dochód ponad 120.001 zł – 41% (32% PIT + 9% składki zdrowotnej)
W przeciwieństwie do podatku dochodowego składkę zdrowotną trzeba płacić także wtedy, gdy dochód nie występuje. Minimalna składka zdrowotna w 2024 r. to 381,78 zł.
Jaka księgowość na zasadach ogólnych?
Podatnicy stosujący skalę podatkową zobowiązani są do prowadzenia uproszczonej księgowości w formie księgi przychodów i rozchodów (KPiR) lub – w razie przekroczenia przychodu rocznego w wysokości 2 mln euro – ksiąg rachunkowych, czyli tak zwanej pełnej księgowości. Dobrowolny wybór ksiąg rachunkowych jest możliwy także w razie nieprzekraczania wspomnianego limitu.
Kiedy warto wybrać zasady ogólne?
Zasady ogólne najlepiej sprawdzą się u tych podatników, którzy mają roczne dochody nieprzekraczające 120 tys. zł ze względu na niewysoki przychód i niewielkie koszty lub wysoki przychód i znaczące koszty obniżające dochód do wspomnianej kwoty. Co do zasady im dochód niższy, tym zasady ogólne bardziej korzystne ze względu na obecność kwoty wolnej 30 tys. zł. Należy przy tym pamiętać, że tak opodatkowane przychody z działalności gospodarczej łączy się z innymi przychodami opodatkowanymi w skali, w tym np. przychodami z umów o pracę lub umów cywilno-prawnych. Ponadto wyłącznie zasady ogólne umożliwiają odliczenie między innymi ulgi na dziecko i rozliczenie z małżonkiem, a także są jedynym wyborem dla tych przedsiębiorców, którzy planują świadczyć usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.
Podatek liniowy
Podatek liniowy zakłada stosowanie jedynej stawki podatku: 19%. Nie ma tu ani kwoty wolnej ani też drugiego progu podatkowego, a wszystkie dochody opodatkowane są tą samą stawką. Ta forma opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej była niegdyś bardzo popularna wśród osób osiągających wysokie dochody, ale zmiany wprowadzone wraz z Polskim Ładem znacząco obniżyły korzyści z jej stosowania.
Kto może wybrać podatek liniowy?
Podatek liniowy może wybrać każdy przedsiębiorca niezależnie od wysokości osiąganych przychodów lub rodzaju prowadzonej działalności. Tej formy opodatkowania nie mogą stosować jedynie ci przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi dla byłego lub obecnego pracodawcy.
Składka zdrowotna na podatku liniowym
Składka zdrowotna na podatku liniowym wynosi 4,9% dochodu, nie mniej jednak niż 381,78 zł. Można ją zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu lub odliczyć od podstawy opodatkowania. Bardziej korzystne jest to pierwsze rozwiązanie, ponieważ zaliczając składkę do kosztów obniża się także podstawę jej wyliczenia. Obowiązuje tu jednak limit kwotowy – w 2024 r. zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów lub odliczyć od podstawy opodatkowania można do 11 600 zł zapłaconej składki zdrowotnej. Przekłada się to na obniżenie obciążenia o maksymalnie 2 772,40 zł.
Jaka księgowość na podatku liniowym?
Podobnie jak w przypadku zasad ogólnych, podatnicy rozliczający się na podstawie podatku liniowego mogą prowadzić księgowość uproszczoną w formie KPiR lub pełną księgowość, przy czym ta ostatnia staje się obowiązkowa w razie przekroczenia 2 mln euro rocznego przychodu.
Kiedy warto wybrać podatek liniowy?
Podatek liniowy zazwyczaj najlepiej sprawdza się u tych podatników, którzy osiagają dochody powyżej 120 tys. zł rocznie, mają wysokie koszty uzyskania przychodu, które chcieliby móc odliczyć, a wybór ryczałtu jest niekorzystny lub wręcz niemożliwy. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku podatku liniowego nie ma żadnej kwoty wolnej oraz możliwości wielu odliczeń, w tym rozliczenia się wraz z małżonkiem.
Ryczałt
Podczas gdy w przypadku zasad ogólnych lub podatku liniowego przedmiotem opodatkowania jest dochód, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych zakłada opodatkowanie przychodu. Za wyjątkiem składek na ubezpieczenia społeczne i 50% składki zdrowotnej nie ma tu możliwości pomniejszenia przychodu o poniesione koszty jego uzyskania. Wysokość stawki ryczałtu różni się w zależności od wykonywanej działalności i wynosi od 2 do 17% przychodu.
Stawki ryczałtu
Obecnie obowiązują następujące stawki ryczałtu:
- 17%
- 15%
- 14%
- 12%
- 10%
- 8,5%
- 5,5%
- 3%
- 2%
Różnego rodzaju działalności mają przypisane odpowiednie stawki ryczałtu. Przykładowo, ryczałt dla wolnych zawodów do 17%, dla świadczenia usług związanych z oprogramowaniem 12%, a dla działalności usługowej w zakresie handlu – 3%.
Od przychodów można odliczyć zapłacone w danym miesiącu składki społecznej i 50% składki zdrowotnej.
-> zobacz pełną listę stawek ryczałtu w zależności od rodzaju prowadzonej działalności
Kto może wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych?
Tę formę opodatkowania mogą wybrać wszyscy ci podatnicy, którzy:
- nie przekraczają rocznego przychodu w wysokości 2 mln euro,
- nie osiągają choćby części przychodu z prowadzenia apteki, działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych lub działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
- nie świadczą w ramach prowadzonej działalności usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.
Składka zdrowotna na ryczałcie
W przeciwieństwie do zasad ogólnych i podatku liniowego składka zdrowotna na ryczałcie nie jest naliczana jako procent od dochodu, bo przecież w tej formie opodatkowania dochód nie jest wykazywany. Ustala się ją na podstawie rocznego przychodu w następujących widełkach:
| Roczny przychód | Składka zdrowotna |
|---|---|
| do 60.000 zł | 419,46 zł |
| od 60.001 zł do 300.000 zł | 699,11 zł |
| od 300.000 zł | 1258,39 zł |
Przekroczenie limitów choćby o złotówkę powoduje konieczność zapłaty podwyższonej składki zdrowotnej za cały rok. Przedsiębiorcy, którzy przez cały poprzedni rok prowadzili działalność gospodarczą, mogą skorzystać z uproszczonej metody ustalania składki – przy określaniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne można przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku.
Jaka księgowość na ryczałcie?
Podatnik korzystający z ryczałtu zobowiązany jest do prowadzenia uproszczonej księgowości w formie ewidencji przychodów.
Kiedy warto wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych?
Ryczałt sprawdzi się szczególnie dobrze u tych przedsiębiorców, którzy nie ponoszą wysokich kosztów prowadzenia działalności i osiągają średnie lub wysokie przychody. Atrakcyjność ryczałtu może być uzależniona rodzaju działalności prowadzonej przez danego przedsiębiorcę i przypisanej do niej stawki podatku. Popularność tej formy opodatkowania wzrosła znacząco wraz ze zmianami w składce zdrowotnej wprowadzonymi przez Nowy Ład – w przeciwieństwie do zasad ogólnych lub podatku liniowego składka zdrowotna na ryczałcie nie jest uzależniona od dochodu.
Co z kartą podatkową?
Przed zmianami wprowadzonymi przez Nowy Ład przedsiębiorcy mieli do wyboru jeszcze jedną formę opodatkowania: kartę podatkową. Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej określa w decyzji Naczelnik Urzędu Skarbowego na podstawie m.in. rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych, miejscowości, stawek miesięcznych. Wysokość podatku w tej formie opodatkowania jest więc częściowo niezależna od realnie osiąganego dochodu, nie ma także obowiązku prowadzenia jakiejkolwiek księgowości.
Niestety, odd 2022 roku z karty podatkowej mogą korzystać tylko ci podatnicy, którzy kontynuują opodatkowanie w tej formie – byli już opodatkowani w ten sposób w 2021 roku. Przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą lub planujący zmienić formę opodatkowania nie mogą skorzystać z karty podatkowej.
Spodobał Ci się ten artykuł? Uważasz go za przydatny? Postaw kawę dla naszej redakcji i wesprzyj dalszy rozwój serwisu!
